El-Zehravi ya da batı dünyasında bilinen adıyla Albucasis. Endülüs Emevi Devleti’nin yükselme dönemi olan 10. ve 11. yüzyıllarda yaşamış cerrahinin babası olarak nitelendirilen Müslüman cerrah. Zehravi’nin günümüzde hala çok büyük bir cerrah olarak görülmesini sağlayan temel unsurlardan ilki yazdığı ‘’Kitabu’t-Tasrif Limen Aceze Ani’t-Te’lif’’ adlı eserdir. İki ciltten oluşan bu kitap, içinde çeşitli tıp alanlarıyla ilgili yazılmış 30 makale ve çizilmiş 200 şekil bulundurmaktadır. Zehravi’nin 50 yılı aşkın bir sürede yazmayı tamamladığı bu kitap, çok uzun yıllar boyunca İslam dünyasında ve Avrupa’da cerrahi alanında başeser olarak görülmüş; tıp eğitimi alan birçok öğrenci bu eserden yararlanmıştır. Zehravi’nin cerrahinin babası olarak anılmasını sağlayan bir diğer unsur ise icat ettiği iki yüzün üzerindeki cerrahi aletlerdir ve bu aletlerin birçoğu bugün hala kullanılmaktadır.
A- Dahiliye ve Genel Cerrahiye Katkıları
1. Ameliyat ipliği olarak kedi bağırsağını ilk kez kullanmıştır ve bu yöntem günümüz cerrahları tarafından hala aktif olarak kullanılmaktadır.
2. İlk kez hemofiliyi detaylı bir şekilde tanımlamıştır.
3. Ameliyatlarda damar dikimi ve damarları birbirine birleştirme tekniğini uygulayarak kanın gereksiz yere akmasını önlemiştir.
4. Böbrek ve mesane taşlarını cerrahi yöntemle çıkaran ilk hekimdir.
5. Akciğer iltihaplanmalarını, göğsü yarıp dağlama yöntemini kullanarak tedavi etmiştir.
6. İlk fıtık ameliyatını yapmıştır.
7. Yaşadığı dönemde tek bir hastalık olarak tanımlanan guatr ve tiroit bezi kanserini ayrı ayrı tanımlamıştır.
8. Göğüs kanserinin ameliyatla nasıl tedavi edileceğini bulmuştur.
9. Cerrahi operasyonlardan sonra kalan dikiş izlerinin en aza indirilmesi konusunda çalışmalar yaparak günümüz estetik cerrahisine katkıda bulunmuştur.
10. Cerrahi aletleri ilk defa sistematik olarak sınıflandırmış ve ameliyatta kullanılan aletleri ilk defa sterilize eden kişidir.
B- Kadın Hastalıklarının Tedavisine Katkıları
1. Büyük bir sorun olan bebeğin doğum sırasında ters gelmesine yönelik etkili bir müdahale yöntemi geliştirmiştir.
2. Rahimde meydana gelen ur ve şişliklere yönelik cerrahi tedavi metotları bulmuştur.
C- Ortopedik Cerrahiye Katkıları
1. Tarihteki ilk ortopedi cerrahı olan Zehravi ilk diz kapağı ameliyatını gerçekleştirmiştir.
2. Omurilik zedelenmelerinden kaynaklanan felç ve kısmı felçleri ilk defa tedavi eden kişidir.
3. Çıkan omuzun yerine geri yerleştirilmesi tekniğini bulmuştur ve bu teknik günümüzde hala aktif olarak kullanılmaktadır.
D- Ağız, Diş ve Çene Cerrahisine Katkıları
1. Diş çürüklerinin cerrahi metotlarla çekilmesini ve çekildikten sonra tatbik edilecek tedavi yöntemlerini ilk kez o bulmuştur.
2. Sığır dişlerinden yapay diş hazırlamış ve hastaların deforme olmuş dişleri ile bu dişleri değiştirerek günümüzde uygulanan modern yöntemlere ışık tutmuştur.
Abdullah Yavuz
01.01.2020
Kaynakça:
Zehravi, Kitabu’t-Tasrif Limen Aceze Ani’t-Te’lif (nşr. Fuat Sezgin)