Not: Leyla AYDIN'ın uzaktan dersi baz alınarak hazırlanmıştır.

MOTOR KORTEKS

1) Üç bölümde incelenir:

- Primer motor korteks (Brodmann 4)

- Premotor alan (Brodmann 6 ve 8’in bir kısmı)

- Suplementer motor alan (Brodmann 6)

2) Santral sulcus’un önündeki alan -> motor korteks, arkasındaki alan -> duysal korteks.

3) 1.PRİMER MOTOR KORTEKS

- Lateral olarak Slyvian yarığından başlar.

- Yukarıda beyin üst bölgeleri ve longitudinal yarığın içinde derinlere dalar.

- Primer motor korteks topografik dağılım şemasında gösterilen alanın büyüklüğü o alanla ilgili ne kadar çok nöronun fonksiyon gösterdiğini ifade eder.

- Lezyonlarından sonra iyileşme görülmesi genellikle, o görevin, komşu bölgeler tarafından üstlenilmesiyle gerçekleşir.

- Dil, ağız ve el geniş bir alan kaplamaktadır. Primer korteksin yarıdan fazlasını el ve konuşma kasları oluşturmakta.

- Kortikospinal yol ile istemli hareketleri başlatan komutlar buradan çıkar.

- El ve konuşma motor alanına verilen uyarı tek bir kasın kasılmasını değil, bir grup kasın kasılmasını sağlar.

- Ayrıca her bir kas, özellikle distal kaslar, motor kortekste birden fazla noktada temsil edilir.

4) 2.PREMOTOR ALAN

- Primer motor korteksin önündedir.

- Slyvian fissurundan Longitudinal fissura doğru uzanır.

- Topografik dağılımı primer motor korteksteki gibidir. Ama o kadar net değildir.

- Premotor alan, postürün değiştirilerek korunmasını sağlar.

- Daha kompleks hareketlerin yapılmasına destek olur.

-- Omuz ve ellere biçim verilen hareketler

-- Yazı yazma gibi maharet gerektiren öğrenilmiş motor hareketler

- Premotor alan iki bölümde incelenir.

-- Ön bölüm: Motor hareketin şablonunu meydana getirir.

-- Arka bölüm: Düşünüleni gerçekleştirmek için ardışık kalıplar oluşturur.

- Bu arka bölüm, sinyallerini özgül kasları uyarmak üzere primer motor kortekse iki şekilde gönderir:

1.Doğrudan veya 2.Bazal ganglionlar ve talamus yoluyla -ince ayarları yapıldıktan sonra- --> primer motor kortekse gönderir.

5) 3.SUPLEMENTER MOTOR ALAN

- Premotor alanın üstünde, longitudinal fissuraya doğru kıvrılmış bir alandır.

- Ayrı bir topografik organizasyona sahiptir. Çok net değildir.

Suplementer Motor Alanın Fonksiyonları

- Oluşacak kas kasılmasının çift taraflı olması

- İnce hareketlerin planlanması

- El ve kolların hassas motor kontrolü için uygun zemin hazırlanması

-- Hassas motor kontrol, primer motor korteks ve premotor alan ile sağlanır.

- Vücudun duruş hareketi, vücudun farklı bölgelerinin sabitlenmesi, baş ve gözlerin pozisyona bağlı hareketlerini sağlamak

- Suplementer motor alan lezyonları, karmaşık hareketlerin yapılmasında beceriksizliğe, sakarlığa neden olur.

6) PREFRONTAL KORTEKS

Prefrontal Korteksin Fonksiyonları

- İçgüdüyle toplumsal kurallar arasındaki ilişkiyi sağlama. İçgüdülerimizi inhibe eder.

- Entelektüel faaliyetlerin düzenlenmesinde rol alır.

- Çözümünde kural ve taktik değiştiren, insan davranışlarına estetiklik veren alandır.

-- Sosyal topluma dahil olmamızı sağlayan fonksiyonları gerçekleştirir.

- Prefrontal korteks tasarımsal bilgiyi kullanır, hareket ve dikkate rehberlik eder.

- Bu sayede uygunsuz davranışlara ket vurulur ve ilgisiz uyaranların işlenmesi zayıflatılır.

- Prefrontal korteks hasarında hastalarda, uyarıya yanıt vermede gecikme, odaklanamama veya çeldiricilerden kolayca etkilenme gibi dikkat sorunları göze çarpmaktadır.

7) Motor Korteksteki Özelleşmiş Alanlar

- Broka alanı

- İstemli göz hareketleri alanı

- Baş çevirme alanı

- El becerileri alanı

8) BROKA ALANI (Motor Konuşma Alanı, Kelime Oluşumu Alanı)

- Düşüncenin konuşmaya dönüştürülmesi

- Primer korteksteki çene, dil, yutma alanlarına yakın komşuluk. Primer motor korteksin hemen önünde, premotor alanda yer almaktadır.

- Bu bölgenin hasarında uyumsuz sözler, sadece evet-hayır gibi kelimeler çıkar. Konuşulanı anlarlar (wernicke alanı sağlam). Okuduklarını anlarlar. Hastalar için, dut yemiş bülbül tabiri kullanılır.

- Broka alanı dışında temporal ve pariyetal lonlarda da konuşma alanları vardır.

- Broka ve diğer konuşma alanları genelde sol hemisferde bulunurlar.

- Broka alanında lezyon olursa --> kişi konuşamaz.

9) İSTEMLİ GÖZ HAREKETLERİ ALANI

- Brodmann’ın 8 no.lu alanıdır.

- Broka alanının hemen üstünde.

- Sözlükte kelime aramak gibi, gözün süpürme hareketlerini kontrol eder.

- Bu alanın hasarı kişinin gözlerini farklı çizimlere doğru istemli çevirmesini engellemektedir.

-- Takip edecekleri bir yazıyı gözleriyle takip edemezler.

10) BAŞ ÇEVİRME ALANI

- İstemli göz hareketleri alnının üstündedir.

- Başın farklı yönlere dönmesini sağlar.

11) EL BECERİLERİ ALANI

- Baş çevirme alanının hemen üstündedir.

- Hasarlanması ile motor apraksi (beceriksizlik) meydana gelir.

-- Özellikle parmaklarda. Bir şey tutama, elimizden düşürme vb.

12) Sinyallerin Motor Korteksten Kaslara Taşınması

- Motor sinyaller korteksten medulla spinalise 2 yol ile iletilir.

1.Piramidal yollar 2.Ekstrapiramidal yollar

13) 1.PİRAMİDAL YOL (Kortikospinal, kortikobulber)

-- %30’u --> primer motor korteksten,

-- %30’u --> premotor ve suplementer motor alandan,

-- %40’ı --> somatik duysal alandan köken alır.

- Bu alanlardan çıkan lifler kapsüla internadan geçerlerve medullada (medulla oblongatada) çaprazlaşırlar. Bu çaprazlaşan lifler, lateral kortikospinal traktusuoluşturur.

- Liflerin az bir kısmı medulla oblongatada çaprazlasmadan, aynı tarafta, ventral kortikospinal yol olarak devam eder. Boyun ve üst toraks bölgesinde omuriliğin karşı tarafına geçer.

-- Bu liflerin suplementer alanın kontrolündeki postürle ilgili lifler oldukları düşünülmektedir.

- İstemli hareketleri innerve eden kranial sinir nükleuslarında veya medulla spinalisin ön boynuzundaki motor nöronlarda sonlanırlar.

- Piramidal sistem, ekstremitelerin ince motor hareketleri ile ilgilidir. Kontrolleri ile ilgili sinyaller taşır.

- Piramidal lifler --> en çok göze çarpan kalın miyelinli lif grubu.

-- Bu lifler, sadece primer motor kortekste bulunan Betz hücrelerinden (DEV piramidal hücreler) kaynaklanırlar.

- Betz hücrelerinin lifleri, sinir impulslarını omuriliğe yaklaşık 70 m/s’lik hızla taşırlar. Çok hızlıdırlar.

- Betz h.lerinin lifleri, kortikospinal yoldaki liflerin %3’üdür.

-- Göze çarpmalarının nedeni fazla olmaları değil, kalın ve miyelinli olmalarıdır.

- Piramidal impulslar motor korteksten iskelet kaslarına 2 basamakta iletilir:

-- Birinci motor nöron (beyinde, üst motor nöron)

-- İkinci motor nöron (medulla spinaliste, alt motor nöron)

1. motor nöron hasarında:

- Kas kontraksiyonu artar.

- Refleksler artar.

- İstemli hareketler yapılamaz.

- Babinski (+)

-- Bu duruma spastik paralizi denir.

2. motor nöron hasarında:

- Refleksler kaybolur (Babinski: derin tendon refleksleri) - İstemli hareketler yapılamaz.

-- Bu duruma gevşek (flaccid) paralizi denir.

Piramidal Sistem Traktusları

- Traktus kortikospinalis lateralis

- Traktus kortikospinalis anterior (ventralis)

- Traktus kortikobulbaris

14) Traktus Kortikospinalis Lateralis

- Korteksten başlar.

- Medulla oblongatada çaprazlaşır.

- Piramidal liflerin %80’ini oluşturur.

- Vücudun kontralateral hareketlerini kontrol eder.

15) Traktus Kortikospinalis Anterior

- Korteksten başlar.

- Medulla oblongatada %80’i çaprazlaşır.

- Kalan %20’si medulla spinaliste çaprazlaşır.

- Boyun ve gövdenin hareketlerini kontrol eder.

16) Traktus Kortikobulbaris

- Korteksten başlar.

- Beyin sapında çaprazlaşır.

- Pons ve medulladaki (medulla oblongata, bulbus) kraniyal sinirlerin nükleuslarında sonlanır.

- Baş ve boyun hareketlerini kontrol eder.

17) 2.EKSTRAPİRAMİDAL SİSTEM

- Bazal ganglion ve retiküler formasyondan başlar.

- Ekstremitelerin proksimal bölgelerini ve gövdeyi etkiler.

Ekstrapiramidal Sistem Traktusları

- Tr. rubrospinalis - Tr. tektospinalis - Tr. vestibulospinalis

18) Tr. Rubrospinalis

- Mezensefalondaki nükleus ruber’den başlar.

- Serebellumdan da sinyal (lifler) alır.

- Çapraz yaparak aşağı iner. (mezensefalonda)

- Kas tonusu ve postür ile ilgilidir.

19) Tr. Tektospinalis (Colliculospinal Tract)

- Mezensefalondaki colliculus sup.den kaynaklanır.

- Çapraz yaparak aşağı iner. (mezensefalonda)

- Servikal segmentlerdeki ön boynuz motor nöronlarında sonlanır.

- Görsel uyaranlara karşı baş hareketlerini kontrol eder.

20) Tr. Vestibulospinalis

- Medulladaki (med. oblongata) vestibuler nükleuslardan başlar.

- Çaprazlaşmadan aşağı iner.

- Medulla spinalisin servikal ve lumbosakral segmenterinde sonlanır.

- Baş hareketlerine bağlı olarak kas tonusunu ayarlar.

- Dengenin sağlanmasında önemlidir.

21) Nükleus Ruber

- Motor korteksten çıkan uyarılar kortikorubral yol ile nükleus rubere gelir --> Nükleus ruberin alt kısmında bulunan ve büyük nöronlar içeren magnosellüler bölgede sinaps yapar --> Rubrospinal yol ile medulla spinalise devam eder.

- Nuc. ruber’in magnoselüler bölgesinde vücut kasları topografik olarak temsil edilmiştir. Ancak bu temsiliyet motor korteksteki kadar belirgin değildir.

- Normalde kortikospinal yol tahrip edildiğinde el ve parmakların hassas kontrolü kaybolur.

- Kortikospinal yol + Kortikorubral yol tahrip edildiğinde, el bileği hareketleri de yapılamaz.

22) SANTRAL MOTOR PROGRAM (ÖZET)

- Belli bir motor program seçimi, harekete geçecek olan kasların belirlenmesi, aktivite sıraları, ne kadar kasılmaları gerektiği vb. süreçler sadece motor kortekste değil, diğer üç önemli korteks alanında hazırlandığı sanılmaktadır.

-- Suplementer motor korteks

-- Premotor korteks

-- Posterior parietal korteks

23) İSTEMLİ HAREKET (ÖZET)

1. Asosiasyon alanlarında hareket fikri başlar.

2. Post. parietal kortekste, yapılacak hareketle ilgili duyu, özellikle görsel bilgi analiz edilir.

3. post. parietal korteks ilgili kaslarda kasılmayı başlatmadan yaklaşık 1 ms önce premotor alan ve tamamlayıcı (suplementer) motor alanı uyarır. Amaç, hareketin planlanmasıdır.

4. Aynı zamanda bazal ganglionların oluşturduğu devre hareketin amplitüdünü (şiddetini) ayarlamak amacıyla çalışmaya başlar. Premotor korteks - serebroserebellum devresi de alınan vizüel (görsel) bilgiye göre agonist ve antagonist kasların kasılma zamanlamasını yapmak üzere çalışmaya başlarlar.

5. Tamamlayıcı premotor alan ile premotor alan, motor kortekse hareket emrini verir. Aynı zamanda premotor korteks, postürde gereken düzenlemeyi de başlatır.

6. Motor korteks, lateral kortkospinal ve kortikorubrospinal yolları aracılığıyla alfa ve gama motor nöronları etkiler.

- Sonuçta motor korteks ya doğrudan doğruya veya spinal refleksleri etkileme yoluyla hareketi yaptırır.