Not: Leyla AYDIN’ın uzaktan dersi baz alınarak hazırlanmıştır.

FORMATİO RETİCULARİS (FR) ve TALAMUS

FR

1) FR, beyin sapının derin kısımları, subtalamus, hipotalamus ve talamus boyunca yer alan karmaşık yapıdır.

2) FR, MSS’nin neredeyse tüm merkezleriyle bağlantı yapar

3) FR’deki aksonlar genellikle her iki yönde de seyreder.

- Aşağı gidenler medulla spinalise, yukarı gidenler kortekse.

4) Seyirleri sırasında her yöne kollateraller verir. Çoğunlukla kranial sinir çekirdeklerine verirler.

5) Bir aksondan çıkan lif, duyu/ motor nöronda sonlanabilir.

6) İmpuls iletimi; yukarı-aşağı, yavaş-hızlı, somatik-visseralfonksiyonları düzenleyebilir.

7) FR’in çekirdeklerini ve bağlantılarını ayırt etmek zordur.

8) Özel isim alan bazı retiküler nükleuslar vardır.

- Pontin retiküler nükleuslar

- Vestibuler retiküler nükleuslar

- Meduller retiküler nükleuslar

9) 3 longitudinal kolumna olarak incelenir.

1. Median kolumna

2. Medial kolumna (efferent ve motor)

3. Lateral kolumna (afferent ve sensory)

10) FR - Lateral Bölge

- Girdiler, spinoretiküler trakt ile medulla spinalisten gelir.

- Çıktılar;

-- Hipotalamus’a --> otonomik çıkışı etkilemek üzere

-- Talamus’a --> kortkikal çıkışı etkilemek üzere

-- Aminerjik ve kolinerjik nükleuslar’a --> bilinç düzeyini etkilemek üzere

-- Medial retiküler nükleuslar’a --> medial bölge vasıtasıyla medulla spinalise çıkışı etkilemek üzere olmaktadır.

11) FR - Medial Bölge

- Girdilerini retiküler formasyonun lateral bölgesinden alır.

- Lateral bölgeye gelen bilgiler ise medulla spinalistenspinoretiküler trakt ile geliyordu.

- Korteks, talamus, serebellum ve basal ganglonlarla çift yönlü iletişim hâlindedir.

- Medulla spinalisteki alt motor nöronlara retikülospinal traktus ile çıktı gönderir. (med. spinalisten girdi almıyor.) Motor fonksiyon ve kas tonusu ile ilgili.

12) FR - NÖROTRANSMİTTER SİSTEM

-> Aminerjik Sistem

-Dopaminerjik sistem -Noradrenerjik sistem -Serotonerjik sistem

-> Kolinerjik nöronlar

-> Histaminerjik nöronlar

13) Dopaminerjik Sistem : Substansia nigra ve ventral tegmental area

- Subst. nigra’daki hücre gövdeleri ->caudate ve putamen’e lifler gönderir. ->Nigrostriatal Sistem.

- Vent.tegm.area’daki nöronlar ->esas olarak nükleus accumbens ve ventral striatum’a, ayrıca prefrontal korteks ve limbik sisteme (amigdala, hipokampüs, hipotalamus, olfactor tüberkül) prjeksiyonlar gönderir. ->Mesokortikolimbik Dopamin Sistem. Executive fonksiyonlar (bellek, karar verme), motivasyon, duygu durum, ödüllendirme, ilaç bağımlılık, depresyon.

14) Noradrenerjik Sistem : Locus coeruleus

- Korteks, serebellum ve medulla spinalise projeksiyonlar gönderir.

- Kognitif fonksiyonlar, farkındalık, dikkat, uyku-uyanıklık, duygu durum ve ağrı.

-- Dikkat fonksiyonunda bozukluk --> DEHB (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu), stres, öğrenme

-Alzheimer

15) Serotonerjik(5-hidroksi triptamin, 5-HT) Sistem: Raphe nükleusları

- Mezensefalonun altında, ponsun başladığı kısımda birkaç yerde yerleşiklerdir.

- Korteksin pek çok alanına, serebelluma, medulla spinalise, talamus, hipotalamus ve bazal ganglionlar olmak üzere neredeyse her yere lifler göndermiştir.

- Duygu durum, iştah, uyku-uyanıklık, ağrı, saldırganlık ve kognitif fonksiyonlar.

- Serotonerjik nöronlar, termosensitif (ısıya duyarlı) nöronlardır.

- Serotonerjik nöronlar, meduller kemoreseptörlerve solunum aktivasyonu. Bu fonksiyonlar yerine getirilemezse -> Sudden İnfant Death Sendrom (Ani Bebek Ölümü Sendromu)

16) Kolinerjik ve Histaminerjik Nöronlar

- Kolinerjik nöronlar : Pons’un tegmentum alanında. Medulla oblongata ve kortekse. Temel fonksiyon: Uyanıklık ve motor fonksiyon.

- Histaminerjik nöronlar : Mezensefalon’un tegmentum alanında. Talamus, hipotalamus ve kortekse. Hipotalamik-histaminerjik nöronlar --> Genel uyanıklık. -- Anti-histaminikler --> Genel uyanıklık hâlini bozarlar.

17) FR’ye Gelen ve Çıkan Sinir Lifleri

- FR’ye gelen sinir lifleri: duysal sistem, korteks ve serebellum’dan

- FR’den çıkan sinir lifleri:

--Medulla spinalis yönünde --> inhibitör alan

--Korteks yönünde --> eksitatör alan, ARAS: ascending retiküler aktive edici sistem

- Eksitatör alan: Medulla spinalis ve 5.kraniyal sinirden lifler -> ARAS -> talamus üzerinden tüm kortekse dağılır.

-- Görme, işitme, ve somatik duyularla ilgili birçok uyaranın giriş bölgesi.

-- Buradan medulla spinalise inen motor lifler, med.spinalisin α ve γ motor nöronlarını uyarır.

- İnhibitör alan ise, liflerini, eksitatör alan üzerine gönderir. Üst merkezlerden gelen uyarıları alır.

-- Buradan çıkan motor lifler, med.spinalis ön boynuz α ve γ motor nöronlarını inhibe eder.

18) FR fonksiyonları

- FR’nin temel amacı, yaşamı her koşulda korumaktır.

- Gece-gündüz, uykuda-uyanıkken MSS’ye gelen her türlü bilgiden haberdardır.

- Gelen bilgiyi kendi programladığı duyu kalıplarıyla karşılaştırır.

- Uyumsuz bulguyu tehdit olarak algılar.

- Dikkatin yönünü değiştirir.

- Bilinci uyanık hâle getirir.

19) Anestezik maddeler RAS’ı (retiküler aktive edici sistem) bloke ederler.

- Gece RAS inhibisyonu ile uyku oluşur.

- RAS’ı oluşturan FR bölgelerinin harabiyeti --> şuur kaybı --> KOMA

- Epilepsideki bilinç kaybı: FR’nin (diensefalonun üst bölgelerinin) inhibisyonu sonucu.

20) Uyku Myoklonusu

- Myoklonus: Bir kas veya kas grubunun istemsiz kasılması.

- FR’nin geçici reaktivasyonu sonucu oluştuğu sanılıyor.

TALAMUS

1) Bazal ganglionların ortasında ve iki kapsula interna’nın da ortasında bulunur.

2) Massa intermedia: Her iki talamusu birbirine bağlar.

3) Diensefalonun bir parçasıdır. (%80’i)

4) Oval, 3cm

5) Beynin 3. ventrikül duvarı boyunca yer almış gri cevher kitlesidir.

6) Talamusun medial tarafı 3.ventriküle, ön tarafı lateral ventriküle bakar.

7) Her bir talamus internal lamina ile ikiye ayrılır: lateral, media (+anterior)

- İnternal lamina (İnternal meduller lamina) : Vertikal Y şeklinde, talamik çekirdeklere gelen giden miyelinli aksonlardan yani beyaz cevherden oluşur. Aksonlar, capsula intena’dan geçerek korteks ile bağlantıyı sağlar.

8) Duysal sistemlerle ilgilidir. ‘’Talamus korteks serebri’ye (beyin) giden yolların kapısıdır.’’ (kokunun lateral yolu hariç-eski koku sistemi)

- Koku hariç tüm duyular talamusta toplandıktan sonra kortekse iletilir.

--Koku hariç tüm duyular:

--- Ağrı-soğuk-sıcak: serbest sinir sonlanmaları

--- Basınç: Pacini korpüskülü

--- Dokunma: Meissner’s korpüskülü

--- Kas iğciği, golgi tendon aygıtı, kinestetik reseptörler, eklem

9) Aralarında kompleks bağlantılar olan korteks serebri ve talamus

-Dış dünyayı idrak etme

- Dış ortamdaki değişikliklere karşı gerekli tepkileri gösterebilme

- Vücuda gelen çeşitli uyaranlara bir çeşit filtre ve böylece konsantrasyon

- Amaca yönelik bilinçlidavranışlar

10) Her bir talamus anatomik ve fonksiyonel yönden farklı birçok nükleus taşır.

- Talamus nükleuslarından çoğu beyin korteksinin belirli bölgeleriyle bol miktarda sinir yollarıyla bağlantı kurmuştur.

11) Talamusta otuz kadar olan nükleusları 4 ana grupta toplamak mümkündür:

1.Spesifik talamus nükleusları

2.Nonspesifik talamus nükleusları

3.Motor fonksiyonlarla ilgili nükleuslar

4.Assosiyatif fonksiyonu olan nükleuslar

12) 1.SPESİFİK TALAMUS NÜKLEUSLARI

- Somatik (basınç, ağrı vb.) ve özel (görme, tat vb.) duyuları kortekse bağlarlar.

--> Mediyal Genikulat Nükleus -> İşitme

--> Lateral Genikülat Nükleus -> Görme

--> Ventral Posterior Nükleus -> Tat ve Genel duyular

13) -Mediyal Genikulat Nükleus : İşitme

- 8.kraniyal sinir olan vestibulokohlear sinirlegelen duyular, bir kısmı da çaprazlaşamadan aynı tarafa büyük bir kısmı (medulla oblongatada) çaprazlaşıp karşı tarafta ilerlerler, talamusun mediyal genikulat nükleusuna uğruyorlar. Talamus uygun görürse işitme korteksine (temporal lob) ulaşıyor.

14) -Lateral Genikulat Nükleus : Görme

- Gözden çıkan lifler optik traktus aracılığıyla lateral genikulat nükleusa gittikten sonra optik radiation (ışınım) oluşturarak görme korteksine iletilir.

15) -Ventral Posterior Nükleus : Tat

- N.facialis (dil-ön), N.glossofaringeus (dil-arka), N.vagus (oral kavite) --> Beyin sapı-Gustator çekirdek --> Talamus-Ventral Posterior çekirdek --> Korteks (Primer/Sec. gustator korteks)

16) Yeni Koku Yolu- Dorsomedial Talamik Nükleus

- Eski koku yolu talamusa uğramıyordu.

- Ancak yeni koku yolu talamusa uğruyor.

- Yeni koku yolunun (medial), kokunun bilinçli çözümlenmesine yardım ettiği sanılıyor.

- Olfaktor bulbustan çıkan lifler, medial ve lateral olfaktor area’lara gidiyorlardı. Lateral yol talamusa uğramıyor. Medial koku alanından giden lifler ise medialdorsal (dorsomedial) nükleusa uğrayıp talamus süzgecinden geçerek kortekse iletilir.

17) Ventrobazal Kompleks --> Somatik Duyu

- Talamusun hem öne doğru olan ventral kısmında hem de bazale doğru olan kısmında bir grup çekirdek var. Bu çekirdekler: ventrobazal kompleks.

-- Ventrobazal Kompleks: Ventral postero sup./medial/lateral/inf. nükleus (VPS,VPM,VPL,VPI)

18) 2.NONSPESİFİK TALAMUS NÜKLEUSLARI

- Talamusun medialinde ve dorsalinde yer alan nükleuslar.

- Hemen hemen bütün korteks bölgeleriyle, hipotalamusla ve limbik sistem ile bağlantılıdırlar.

- Limbik sistemle bağlantı kuran nükleuslar; korku, heyecan, sevinç vb. hislerimizin oluşmasında, limbik sistemin bir parçası gibi rol alırlar.

19) 3.MOTOR FONKSİYONLARLA İLGİLİ NÜKLEUSLAR

- Serebellum ve bazal ganglionları motor kortekse bağlarlar.

-- Ventral lateral nükleus --> istemli motor hareketleri

-- Ventral anterior nükleus --> istemli motor hareketler ve uyanıklık

20) 4.ASSOSİYATİF FONKSİYONU OLAN NÜKLEUSLAR

- Çeşitli beyin fonksiyonlarının birleştirilmesinde, assosiasyon bölgeriyle bağlantı kuran talamus nükleuslarıdır.

-- Nuc. dorsomedialis thalami -- Nuc. anterior thalami -- Pulvinar thalami

21) TALAMUSUN FONKSİYONLARI

- Uyku halinde talamus ve serebral korteks inaktifdurumdadır.

- Duyular subkortikal bölgede kısmen idrak edilebilmektedir. Yani duyuların alınmasında ve yorumlanmasında subkortikal merkezlerin (talamusun) rolü vardır.

- Duyulara daha geniş bir anlam kazandıran ise korteksin duyu merkezleridir.

- Serebral korteksin somatik duyularla ilgili merkezi tahrip edildiğinde,

-- ağrı ve dokunma duyusunu idrak edebilir.

-- dokunduğu şeyin şeklini, biçimini ayırt edemez.

- Talamus,

-- FR (formasyo retikülaris) ile birlikte dikkat üzerine etkilidir.

-- Hipotalamusun supra kiazmatik nükleusu ile beraber uyku-uyanıklık siklusunun düzenlenmesinde rol alır.