ÜRİNER SİSTEM (hazırlandı: 22.3.21)

BÖBREK (REN)

-- Peritoneal durumuna göre… Retroperitonial.

- Retroperitonial: Embriyolojik olarak ilk geliştikleri yerde kalırlar ve peritoneum ‘sadece ön yüzlerini’ örter.

-- Konum... T11-L3 vertebralar arasında.

-- Sağ böbrek üst ucu… T12, sol böbrek üst ucu… T11 seviyesinden başlar. Nedeni… sağ böbrek KC’den dolayı biraz daha aşağıda.

-- Böbrek biopsisi yapılırken… crista iliaca’dan 4-5 cm yukarıya çıkılır.

--2 yüz: facies, 2 kenar: margo ve 2 uç bölge: extremitas (polus) ‘ye sahiptir.

-- Sağ böbrek ön yüzü komşulukları… Sağ böbrek üstü bezi, KC’in sağ lobu, flexura coli dextra, duedonum 2. bölümü (pars descendens), jejenum kıvrımları.

-- Sol böbrek ön yüzü komşulukları… Glandula suprarenalis sinistra (sol bb üstü bezi), dalak, mide, pankreas, flexura coli sinistra (flex. coli splenica), jejenum kıvrımları.

- Flexura coli dextra: Ascendens ve transvers kolon arası kıvrım. Flex. coli splenica: transvers ve descendens kolon arası kıvrım. Birleşim yeri.

-- Facies posterior… Gevşek bağ ve yağ dokudan oluşan bir yastığın içerisindedir. Bu arka yüz periton ile örtülü değil.

-- Her iki böbreğin de arka yüz komşulukları… Diaphragma, m. psoas major, m. quadratus lumborum, m. transversus abdominis.

-- Her iki böbreğin arka yüzlerinin komşu olduğu iki sinir… N. iliohypogastricus, N. (ilio)inguinalis (+N. subcostalis).

-- [Hilum renale’deki yapılar (önden arkaya sırası)… VAP (vena renalis - arteria renalis - pelvis renalis)]

-- Sinus renalis’ler içindeki yapılar… Calyces renalis major/ minör, pelvis renalis, damar ve sinirler, adipoz doku (corpus adipozum).

-- Foramina papillare delikleri hangi iki yapı arası bağlantıyı sağlar … Pyramis renalis’ler ile calyces ren. minör.

-- Böbreği saran kılıflar (içten dışa)… capsula fibroza - capsula adipoza (perirenal yağ doku) - fascia renalis (Gerota fasciası) - corpus adipozum pararenale.

-- Sadece böbreği dıştan saran ince, sağlam fibröz kılıf… Capsula fibroza.

-- Hilum’dan içeri girerek sinüs ranalis’teki oluşumları arasında da bulunan… Capsula adiposa (perirenal yağ dokusu).

-- Böbrek ve böbrek üstü bezini birlikte saran… Fascia renalis (Gerota fasyası)

-- böbreğin arka yüzünde, karın arka duvarına yapıştığı bölgede bulunan yağ dokusu… Corpus adipozum pararenale. (Aşırı kaşektik (zayıflık) durumlarda bile varlığını korur.)

-- Böbreği yerinde tutan en önemli yapı… Fascia renalis (Gerota fasyası)

-- Fascia renalis’in, margo lateralisten gelirken ayrıldığı iki yaprak… Ön ve arka yapraklar.

-- Fascia renalis’in ön yaprakları… Her iki böbrekten gelerek ‘VenaCavaInferior ve abdominal aorta’nın ön tarafından geçerek birleşirler.

-- Fascia renalis’in arka yaprakları… Böbreğin arka tarafında ilerleyerek m.psoas major’un fasciası, diaphragma ve pelvis renalis’e yapışır, birbirleriyle kaynaşarak sonlanırlar.

-- Cortex renalis kökeni… Nefrojen doku. Cortex, idrar süzen yapıları içerir.

-- Medulla renalis menşei (kökeni)… Üreter tomurcuğu. Medulla, toplayıcı kanallardan oluşur.

-- Pyramis renalis (Malpighi piramitleri)… Medulla renalis’i oluştururlar. Basis pyramidis denen taban kısımları böbreğin dış yüzüne, papilla renalis dene tepe kısımları ise sinüs renalis’e bakar.

-- Columna renalis (Bertin sütunları)… Pyramis renalis’ler arasında bulunan kortex renalis’e ait yapılar.

-- Bir pyramis renalis + etrafını saran kortikal bölüm… Lobus renalis

-- Pars radiata (stria medullaris, Ferrein uzantıları)… Medullar cevhere ait. Basis pyramidis’ten kotikal bölgeye doğru uzanan parmak şeklindeki ışınsal uzantılar.

-- Pars convoluta… Kortikal cevhere ait. İki ‘pars radiata’ arasında kalırlar.

-- Pars radiata ve pars convoluta kortex’te yer alan yapılardır ve pars radiata + pars convoluta… Lobulus renalis.

-- Pars convoluta’da bulunan yapılar… Corpusculum renale (Malpighi cisimcikleri) ve bir kısım idrar kanalcıkları.

-- Corpusculum renale… Bowmann kapsülü + Glomerulus kılcalları. Damarların girip çıktığı yere verilen isim… Polus vascularis. Süzülen idrarın çıktığı kısım… Polus tubularis (üriner uç)

-- Malpighi cisimcikleri (corpusculum renale) kortex’e ait (pars convoluta’ya ait), Malpighi piramitleri (pyramis renalis) medulla’ya ait yapılardır.

-- Juxtaglomeruler hücreler… Afferent arteriollerin glomerule girdiği yerde, kanın az veya çok gelmesini ayarlayan hücreler.

-- Sinus renalis’te bulunan calix renalis minör’ler bir araya gelerek calix ren. major’leri, onlar da birleşerek pelvis renalis’leri oluşturur. Pelvis renalis de üreter olarak yoluna devam eder.

-- Böbrek, kan damarlarının dağılımına göre 5 segmente ayrılır… Segmentum sup./ inf. /ant.sup./ ant.inf./ post.

Böbreğin Damarları

-- L1-2 vertebralar arasındaki discus intervertebrale’ler arasında abdominal aortan’dan ayrılan ve böbreğin hem fonksiyonel hem besleyici damarları olan yapılar… A. renalis

-- A.renalis/ Ramus dalları (anterior ve posterior)/ Segment dalları / A.interlobulare/ A.arcuata/ A.interlobulare/ Arteriola glomerularis afferens/ Capillare glomerulare / Arteriola glomerularis efferens/ V.interlobulare/ … / V.renalis/ VenaCavaInferior.

-- A.arcuata’lar anostomoz yapmazlar.

-- Rete capillare peritubulare corticale… A.glomerula efferens’in, kortikal cevherde, idrar kanalcıklarının etrafında oluşturduğu, suyu tekrar emen ağ yapısı.

-- Böbreğin medullar cevherini VASA RECTA besler. Vasa recta, kısmen A.glom.efferens’ten kısmen de A.arcuata’dan çıkar. Vasa recta --> Venula recta --> V.arcuata’ya açılırlar.

--[Vasa recta: Henle halkalarını çevreleyen ve renal medullayı besleyen küçük kılcal damarlar. Peritübüler kılcal damarlar: Proksimal ve distal tübülleri çevreleyen ve böbrek kortexini besleyen kılcal damarlardır.]

-- Lenfatikleri… Nodi aortici laterales’e (paraaortik lenf düğümleri) açılırlar.

-- Sinirleri… Sempatikleri: Truncus sympaticus (T10-L1’den), N.splanchnicus minör, N.splanchnicus imus. Parasempatikleri: N.vagus‘tan gelir. Plexus coeliacus --> plexus renalis aracılığı ile böbreğe gelir. Bu plexus’un içerdiği birçok gangliondan en büyüğü… Ggl. aortico renales.

GLANDULA SUPRARENALES

-- Böbrek üstü bezi peritoneal durumuna göre… Retroperitoneal.

-- Glandula suprarenales’i böbreklerden ayıran yapı… Capsula fibroza

-- İkiye ayrılır… Adrenal kortex ve medulla. Kortex üçe ayrılır (dıştan içe)… Zona glomerulosa/ fasikülata/ retikülaris

Böbrek Üstü Bezinin Damarları (besleyen 3 arter var)

-- Aa.suprarenales sup. (A. phrenica inferior’dan), Aa.suprarenales mediales (direkt aorta abdominalis’ten) ve Aa.suprarenales inf. (A.renalis’ten)

-- Sağ V.suprarenales, direkt VenaCavaInf.’a ; soldaki V.suprarenales, V.renalis sinistra üzerinde VCI’ya açılır.

-- Lenfatikleri… Böbrekte olduğu gibi nodi lymp. aortici lateralis’ (paraaortik lenf nodları) açılır.

ÜRETER

-- Üreter… Retroperitonial bir organdır.

-- Bölümleri… Pars abdominalis/ pelvica (+ olarak bazı kaynaklarda pars intramuralis).

-- Pelvis renalis ile linea terminalis arası kısım… Pars abdominalis.

-- Sağ üreter’in abdomen bölgesindeki ön yüz komşuları… Pars descendens duodeni (2. kısım), A./V. testicularis/ ovarica, A.colica dextra, A. iliocolica, Radix mesenterii, ileum’un son bölümü.

-- Sol üreter’in abdomen bölgesindeki ön yüz komşuları… A./V. testicularis/ ovarica, A.colica sinistra, sigmoid kolon, mesocolon sigmoideum.

-- Arka taraf komşuluğu… M.psoas major.

-- Pars pelvica… Linea terminalis ile mesane arasındaki kısım. A./V.obturatoria, N.obturatorius, A.umblicalis, A.rectalis media, A.vesicalis inf. ‘un medialinde yer alır.

-- Ductus deferens (erkelerde), üreteri önden çaprazlar.

-- A.uterina (kadınlarda), üreteri önden (üstten) çaprazlar.

-- Üreter’in darlıkları… 3 yerde. -Üroteropelvik: Üreter ile pelvis renalis. -Linea terminalis’te iliak damarları çaprazladığı yerde. -Mesane’ye girdiği bölüm (en dar darlıktır).

-- T.muscularis… Normalde iki tabakalı ama mesaneye yaklaştığı yerde üç tabakalı oluyor: en dışta ve en içte longitudinal, ortada sirküler kas yapısı.

-- Üreteri bsleyen esas arterler… A.renalis, A.testicularis/ ovarica, abdominal aorta’dan gelen damarlar. + A.iliaca externa, (kadınlarda) A.uterina, A.vesicalis sup., A.vesicalis inf.

-- Venleri… Üreter etrafında bir ağ oluşturur ve arterleri takip ederler.

-- Lenfatikleri… Üst bölümün lenfatikleri böbrek lenfatikleri ile birleşir, orta bölümün lenfatikleri nodi lym. iliaci communis.’e, alt bölümün lenfatikleri ise nodi lym. iliaci ext. ve int.’ye açılır.

-- Sinirleri… Üretere 4 yerden sinir lifi gelir: Plex. renalis, plex. aorticus, plex. hipogastricus sup., plex. hipogastricus inf.

-- Ağrı duyusunu alan lifler, sempatik liflerle birlikte seyrederek T11-L2 segmentlerine girer. Ağrı, bu segmetlerden innerve olan bölgelerde (lumbal, ,inguinal ve kadınlarda labium majus, erkeklerde skrotum’da) hissedilir.

MESANE (VESİCA URİNARİA)

-- Fundus/ corpus/ apex vesicae olmak üzere 3 kısımdır.

-- Fundus vesicae… Üreterlerin girdiği bölge, arka kenar.

-- Fundus vesicae… (erkeklerde) Arkasında rectum, aşağısında prostatın bulunur. Rectum ile mesane arasında… fascia retrovesicalis, vesicula seminalis, ampulla ductus deferens, üreter bulunur. Bu fundus ile rectum arasındaki çıkmaz… Excavatio recto vesicalis.

-- Fundus vesicae… (kadınlarda) Vagina’nın üst ve uterus’un alt bölümleriyle komşudur. uterus ile arasındaki çıkmaz… Excavatio vesico uterina.

-- Corpus vesicae… Erkeklerde corpus ves.nin üst yüzü tamamen periton ile kaplıdır. Kadınlarda ise arka taraftaki küçük bir kısım hariç tüm üst yüz periton ile kaplıdır. Erkeklerde sigmoid kolon ve ince bağ. kıvrımları ile, kadınlarda uterus ve ince bağırsak kıvrımları ile komşudur.

-- Mesanenin alt ve yan yüzleri periton ile kaplı değildir.

-- Mesane, yanlarda komşu olduğu kaslar… m.obturatorius internus ve m.levator ani

-- Retzius aralığı (spatium prevesicale, cavum retzii)… Symphisis pubica ile mesanenin alt yüzünün ön tarafı arasındaki boşluk yapısı. Bu aralıkta bulunan yapılar… gevşek bağ ve yağ doku ile Santorini ven plexusu. (hem erkek hem kadınlarda bulunur.)

-- Cervix vesicae… Mesanenin alt yüzünün arka bölümü, ostium üretra internum’a uyan kısım. Erkeklerde prostat üzerine, kadınlarda diaphragma pelvis denen pelvis yapısı üzerine oturur.

-- Trigonum vesicae (Lieutaud üçgeni)… Mesanenin taban kısmında, mukozasında plica bulunmayan, düz ve gergin üçgen alan. (Mukoza tabakasının altında submukoza tabakası olmadığı için düz görünür.)

-- Mesane iç yüzünde, ostium üretranın arkasındaki kabarık bölgeye verilen isim… Uvulae vesicae. [Uvulae vesicae’yi oluşturan yapı… Prostat bezinin median lobu.]

-- T. muscularis (kas tabakası)… M.DETRUSOR adını alır. 3 katmanlıdır.

-- M.sphicter üretra internus’u oluşturan… Orta tabaka lifleri

-- M.sphincter üretra ext. … M.transversus perinei profundus’un bir bölümüdür ve N.pudendus ile uyarılır. (Çizgili kas yapısında.)

-- Otonom olan (düz kas yapısındaki) sfinkter… m.sph.üretra int.

Mesanenin Bağları

-- Kadınlarda lig. pubovesicale ile erkeklerde lig. puboprostatica, lig. rectovesicalis, lig. rectouretralis.

-- Lig. umblicale medianum… Urachus’un kapanması ile oluşur. Apex vesicae’yi umblicus’a bağlar. bu bağın üzerinin periton ile örtülmesiyle plica umblic. medianum oluşur.

--Plica umb. mediale… Plica umb. medianum’un lateralindedir. A.umblicalis’in artığıdır.

-- Plica umb. laterale… En dıştaki plica. İçinde A./V. epigastrica inf. uzanır. (A./V.epigast.inf. doğumdan sonra da aktiftir.)

-- Fossa paravesicalis..mesane yan yüzü-pelvis dış yüzü, fossa supravesicalis..plica umb. mediana-medialis arası, fossa inguinalis medialis..plica umb. medialis-lateralis arası, fossa inguinalis lateralis..plica umb.lateralisin dış tarafı.

Mesane Damarları

-- A.vesicalis sup.(A.umblicalis), A.vesicalis inf.(A.iliaca int.), A.obturatoria ve A.glutea’nın dalları ve kadınlarda A.vaginalis ve A.uterina’dan gelen dallar.

-- Venleri… Venöz kan --> Plex.venosus vesicalis --> Plexus venosus prostaticus --> V.iliaca int. --> V.rectalis media --> V.obturatoria --> V.pudenda int.

-- Lenfatikleri… Mesanenin üst kısım n.l.iliaci ext.’ye, ALT kısım n.l.iliaci interni’ye, mesane boynu n.l.sacrales ve n.l.iliaci communis’e açılır.

Sinirleri

-- Parasempatikler… Nervi splanchnici pelvici (nn. erigentes) aracılığı ile S2-4’ten. Medulla spinalis’teki miksiyon merkezi S2-4’tür.

-- Sempatikler… T11-12 ve L1-2 spinal segmentlerden.

--Parasemp. uyarı… M.detrusor KASILIR, m.sph.üretra int. GEVŞER. Bu sayede idrar üretra’ya geçer, miksiyon olur. Sempatik etki… M.detrusor GEVŞER, m.sph.üretra int. KASILIR (miksiyon olmaz).

-- Miksiyon, defekasyon, ereksiyon --> Parasempatik sistem

-- İdrarın depolanması ve meninin atılması --> Sempatik sistem